Artist: Edward Hopper (detail)
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει οδηγήσει τον άνθρωπο σε ένα ατέρμονο κυνήγι καταναλωτισμού, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα κατακτήσει την ευτυχία.
Ποια ευτυχία όμως;
Την ευτυχία που στηρίζεται στην απόκτηση υλικών αγαθών; Είμαστε σκλάβοι μιας πλασματικής πραγματικότητας και λειτουργούμε κάτω από το «μαστίγιο της ρεκλάμας» ώστε να αγωνιούμε για την απόκτηση πραγμάτων που είναι πολύ αμφίβολο αν τα έχουμε ανάγκη. (Φίλιας. Β 1999).
Μέσα στη φρενίτιδα της απόκτησης έτοιμων «πακέτων ευτυχίας» προσπερνάμε την αξία της ανθρώπινης επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων(οικογενειακών, φιλικών, ερωτικών)οι οποίες έχουν ανάγκη από συναισθηματικές και όχι οικονομικές- υλικές επενδύσεις.
Σύμφωνα με τη Παπαδάκη-Μιχαηλίδη(1998) το κυριότερο στοιχείο των ζεστών διαπροσωπικών σχέσεων είναι η ισχυρή ανταλλαγή συναισθημάτων μεταξύ των αλληλεπιδρώντων. Τα συναισθήματα όμως δε μεταφέρονται με λόγια αλλά χρησιμοποιούν τη δική τους σιωπηλή, μα πανίσχυρη γλώσσα.
Tα μη λεκτικά σήματα ανταλλάζονται πάντα και παντού. Κατά τους Burgoon, Buller &Woodall(1984)δεν υπάρχει περίπτωση να βρίσκονται στον ίδιο χώρο περισσότερα άτομα του ενός και να μην επικοινωνούν. Ακόμα και αν δε θέλουν να επικοινωνήσουν το μεταδίδουν μέσω της μη λεκτικής οδού.
H Παπαδάκη-Μιχαηλίδη στο βιβλίο της Η Σιωπηλή Γλώσσα Των Συναισθημάτων (1998) μας αναφέρει ότι υπάρχουν τρείς βασικές πηγές μη λεκτικών μηνυμάτων. Η πρώτη είναι η γενική εντύπωση που δημιουργεί το ίδιο το άτομο στους άλλους, η δεύτερη πηγή προέρχεται από τα μη λεκτικά στοιχεία του λόγου ή όπως αλλιώς ονομάζεται «φωνητική επικοινωνία »και η τελευταία πηγή περιλαμβάνει τα μη λεκτικά μηνύματα που μεταδίδονται από το χώρο στον οποίο ζει και εργάζεται το άτομο.
Ο Goffman από το 1956 είχε τονίσει ότι οι άνθρωποι ρυθμίζουν τις εντυπώσεις που δημιουργούν στους συνανθρώπους τους με «θεατρικές παραστάσεις» που συνειδητά δίνουν κάθε μέρα με πρωταγωνιστές τους εαυτούς τους και επειδή τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να προβληθούν ή να αυτοπαρουσιαστούν λεκτικά για αυτό χρησιμοποιούν πιο έμμεσους τρόπους όπως αυτόν της εμφάνισης.
Ο λαός μας εκφράζει τη πεποίθηση ότι «το πρόσωπο είναι ο καθρέφτης της ψυχής» διότι εκεί φαίνονται τα συναισθήματα του ανθρώπου. Οι κινήσεις του προσώπου δηλ. οι μορφασμοί αποτελούν σημαντικότατο στοιχείο στην επικοινωνία όπως και το βλέμμα. Δύο είναι οι ρόλοι των μορφασμών κατά τον Γεώργα (1986) α)εκφραστικός δηλ. υποδηλώνουν συναισθήματα, σκέψεις και προθέσεις του ατόμου. β) ρυθμιστικός της αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατόμων δηλ. οι μορφασμοί μέσω της επαναφόρτισης ρυθμίζουν την επικοινωνία.
Από την άλλη με το βλέμμα ξεκινούν όλες οι επαφές και είναι αυτό που καθορίζει τη φύση των διαπροσωπικών σχέσεων. Τα χαρακτηριστικά του βλέμματος είναι η διάρκεια, η συχνότητα, η αμοιβαιότητα, η έκφραση, το μέγεθος της διαστολής της κόρης των οφθαλμών η συχνότητα με την οποία ανοιγοκλείνουμε τα βλέφαρα κατά τη διάρκεια της οπτικής επαφής και τέλος την κατεύθυνση που παίρνει το βλέμμα όταν η οπτική επαφή διακόπτεται.
Σύμφωνα με τον Argyle οι διάφορες στάσεις του σώματος δηλώνουν τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου ενώ παράλληλα διέπονται από κοινωνικούς θεσμούς. Η υπεροχή του ατόμου όταν είναι κατοχυρωμένη το σώμα του έχει μια χαλαρή στάση που θέλει όμως προσοχή διότι μπορεί να ερμηνευτεί και ως απόρριψη ή έλλειψη σεβασμού. Οι χειρονομίες τώρα είναι ίσως το πιο εκφραστικό μέρος του σώματος αν εξαιρέσουμε τους μορφασμούς.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι ειδικές χειρονομίες των κωφάλαλων αποτελούν ένα κωδικοποιημένο σύστημα επικοινωνίας που αντικαθιστά πλήρως την ομιλία. «Ποικίλες χειρονομίες υπάρχουν σε κάθε πολιτισμό. Η κάθε χειρονομία φέρει το δικό της μήνυμα που μπορεί να διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό» (Γεώργας 1986).
Μια από τις επικρατέστερες απόψεις σχετικά με την αναγκαιότητα του ζωτικού χώρου είναι ότι εξυπηρετεί την προστασία και ασφάλεια του ατόμου. Μέσα στα όρια του ζωτικού – προσωπικού χώρου κινούνται άνθρωποι αρεστοί με τους οποίους έχει ή θέλει να δημιουργήσει σχέσεις το άτομο.
Αντίθετα έξω από αυτό το χώρο κρατούνται άτομα που θεωρούνται εχθρικά, απειλητικά, αντιπαθητικά .Τα άτομα επίσης που κατέχουν υψηλό κοινωνικό επίπεδο διατηρούν μεγάλους ζωτικούς χώρους όταν βρίσκονται μεταξύ ανθρώπων χαμηλότερου κοινωνικού επιπέδου (Lott & Sommer, 1967).
Ο μέσος ζωτικός χώρος των δύο φύλλων είναι διαφορετικός και αυτό γιατί οι γυναίκες διατηρούν μικρότερους ζωτικούς χώρους από τους άντρες. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι μέσω της σωματικής επαφής οι ενήλικες μεταβιβάζουν στα βρέφη στοργή και ασφάλεια στοιχεία ζωτικής σημασίας για τη νοητική , κοινωνική, ψυχική ανάπτυξη και ισορροπία.
Η μειωμένη αλληλεπίδραση νηπίου και ενηλίκων μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στη νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του νηπίου. Κλείνοντας καλό θα ήταν να επιστήσουμε τις διαφορές της μη λεκτικής επικοινωνίας των δύο φύλλων.
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η διαφοροποίηση της μη λεκτικής επικοινωνίας ανάμεσα στα αγόρια και τα κορίτσια ξεκινά από πολύ νωρίς. Οι παράγοντες κατά τους οποίους οφείλεται αυτή η διαφοροποίηση κατά τη Παπαδάκη-Μιχαηλίδη(1998) είναι τρείς: Γενετικοί, Κοινωνικοί, Τιμωρίες.
Κλείνοντας η μη λεκτική επικοινωνία είναι μια αρχέγονη μορφή επικοινωνίας, δυνατή και παγκόσμια γι’ αυτό και η κωδικοποίηση-αποκωδικοποίηση της αποτελεί σημαντικό κομμάτι της έκφρασης αλλά και εκτόνωσης των συναισθημάτων του ανθρώπου. Είναι ένας δρόμος που μας οδηγεί προς τα αληθινά και αυθεντικά στοιχεία του εαυτού μας. Ταυτόχρονα είναι ένα εργαλείο στα χέρια των συμβούλων ψυχικής υγείας όπου με αυτό ερευνούν τα μυστικά της ανθρώπινης φύσης.
