23 Μαρτίου 2008

ΜΑΝΟΛΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1883 και τελείωσε το Βαρβάκειο. Γράφτηκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή μετά την πιεστική προτροπή των γονέων του. Την ίδια πίεση είχε υποστεί και ο Δελμούζος για να γραφτεί στο Πολυτεχνείο. Και όπως ξέφυγε εκείνος και γράφτηκε στη Φιλοσοφική, έτσι κι ο Τριανταφυλλίδης ύστερα από έναν χρόνο φοίτησης εγκατέλειψε τη Φυσικομαθηματική και πήγε στη Φιλοσοφική. Όταν αποφοίτησε από το Ελληνικό Πανεπιστήμιο (1900) έφυγε για τη Γερμανία, έχοντας και αυτός την επιθυμία, όπως λέει σε αυτοβιογραφικά του σημειώματα, να σπουδάσει Παιδαγωγική. Η τάση που παρουσίαζε ένα τμήμα της νεολαίας για τέτοιες σπουδές ίσως αποτελεί μια ένδειξη της πεποίθησης, η οποία υπήρχε σε αυτό το κοινωνικό στρώμα για τον καταλυτικό ρόλο που μπορούσε να παίξει η παιδεία στην ανασυγκρότηση μιας κοινωνίας. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, ο Τριανταφυλλίδης σπούδασε τελικά Γλωσσολογία και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με τον επιφανή βυζαντινολόγο Καρλ Κρουμπάχερ.
Το πρώτο έργο του Τριανταφυλλίδη συνιστά ένα πρότυπο επιστημονικού λόγου στην υπηρεσία της αμφισβήτησης καθιερωμένων αντιλήψεων όχι απλώς γλωσσολογικών, αλλά αντιλήψεων γερά ριζωμένων στα ιδεολογικά θεμέλια τής τότε ελληνικής κοινωνίας. Το ίδιο θα συμβεί με το σύνολο του έργου του..
Έργα του αυτής της κατηγορίας είναι Η γλώσσα μας στα σχολεία της Μακεδονίας (1916), Πριν καούν (1920), Για την ιστορία (1921) (μαχητική απάντηση στον γλωσσολόγο και καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών Γεώργιο Χατζηδάκη), Δημοτικισμός. Ένα γράμμα στους δασκάλους μας (1926) κ.ά. Εδώ θα μπορούσε να περιληφθεί και η μελέτη του Η αρχή της γλώσσας και η φροϊδια ψυχολογία (1915), με την οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα οι θεωρίες του Φρόυντ και οι αρχές της ψυχανάλυσης. Αποκορύφωμα βέβαια του έργου του αποτελεί η Νεοελληνική Γραμματική, που κυκλοφόρησε το 1941 και συνιστά την πρώτη μεγάλη «συστηματική μελέτη για τη φωνητική, τη μορφολογία, την παραγωγή και τη σύνθεση της νεοελληνικής γλώσσας».
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1883 και τελείωσε το Βαρβάκειο. Γράφτηκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή μετά την πιεστική προτροπή των γονέων του. Την ίδια πίεση είχε υποστεί και ο Δελμούζος για να γραφτεί στο Πολυτεχνείο. Και όπως ξέφυγε εκείνος και γράφτηκε στη Φιλοσοφική, έτσι κι ο Τριανταφυλλίδης ύστερα από έναν χρόνο φοίτησης εγκατέλειψε τη Φυσικομαθηματική και πήγε στη Φιλοσοφική. Όταν αποφοίτησε από το Ελληνικό Πανεπιστήμιο (1900) έφυγε για τη Γερμανία, έχοντας και αυτός την επιθυμία, όπως λέει σε αυτοβιογραφικά του σημειώματα, να σπουδάσει Παιδαγωγική. Η τάση που παρουσίαζε ένα τμήμα της νεολαίας για τέτοιες σπουδές ίσως αποτελεί μια ένδειξη της πεποίθησης, η οποία υπήρχε σε αυτό το κοινωνικό στρώμα για τον καταλυτικό ρόλο που μπορούσε να παίξει η παιδεία στην ανασυγκρότηση μιας κοινωνίας. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, ο Τριανταφυλλίδης σπούδασε τελικά Γλωσσολογία και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με τον επιφανή βυζαντινολόγο Καρλ Κρουμπάχερ.
Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης υπήρξε αντιπροσωπευτικό δείγμα διανοουμένου, έτσι όπως η έννοια αυτή διαμορφώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και αναδύθηκε μέσα από τους κόλπους του δημοτικιστικού κινήματος, ενός κινήματος που σκόπευσε ταυτόχρονα στην καλλιέργεια της εθνικής αυτογνωσίας και στην αναζήτηση του κοινωνικοπολιτικού εκσυγχρονισμού. Από αυτή την άποψη ο φιλόλογος και γλωσσαλόγος Τριανταφυλλίδης, όπως και ο Αλέκος Δελμούζος και ο Δημήτρης Γληνός οι άλλοι δύο της ιστορικήc τριανδρίας των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων, υπήρξε πρότυπο ανθρώπου των γραμμάτων που δοκιμάστηκε στην πράξη και εργάτη της επιστήμης που πίστεψε στη συλλογική δράση.
Πριν ακόμη επιστρέψει στην Ελλάδα ο Τριανταφυλλίδης, εστερνιζόμενος την ιδέα της συλλογικότητας που κατέχει τότε τους Ευρωπαίους αλλά και τους εν Ευρώπη 'Ελληνες διανοούμενους, παίρνει την πρωτοβουλία ενεργειών που θα καταλήξουν στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου.
Ο όμιλος αυτός υπήρξε το κύριο προϊόν του εκπαιδευτικού δημοτικισμού και η κατεξοχήν ομάδα πίεσης, η οποία με επικεφαλής τους Γληνό, Δελμούζο και Τριανταφυλλίδη όχι μόνον επεξεργάστηκε την εκπαιδευτική πολιτική των κυβερνήσεων του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά κατόρθωσε επιπλέον και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, να προβάλει τη δημοτική γλώσσα ταυτόχρονα ως σύμβολο επαναστατικού λόγου και ως πραγμάτωση πολιτικής βούλησης.
Η παρουσία, ωστόσο, του Τριανταφυλλίδη υπήρξε βαρύνουσα όχι μόνο στην αφετηρία του Ομίλου, αλλά και στην εξέλιξή του. Στην εξέλιξη αυτή αποτυπώνεται η συνολική πορεία των ιδεολογικών διεργασιών που σημειώνονται στον ελληνικό χώρο και έχουν σχέση με την υφέρπουσα στην αρχή και την οξύτατη στη συνέχεια αντίθεση ανάμεσα στις σοσιαλιστικές και στις φιλελεύθερες ιδέες. 'Ετσι στα πρωταρχικά σχέδια που συντάσσει το 1909, ο Τριανταφυλλίδης υποστηρίζει την άποψη πως ένα τέτοιο σωματείο, για να επιτύχει τον εκπαιδευτικό του στόχο, ακρογωνιαίο λίθο κατ' αυτόν της κοινωνικής ανόρθωσης, χρειάζονται δύο πράγματα: α) η κρατική συνδρομή το «σχέδιο γράφεται δύο μήνες μετά το Γουδί και οι ελπίδες των δημοτικιστών πρέπει να έχουν πάρει γιγαντιαίες διαστάσεις και β) ένας τακτικός ελιγμός ως προς τη γλώσσα. Επίσημο όργανο τού υπό ίδρυση Ομίλου μπορεί να είναι και «μία καθαρεύουσα ανθρώπινη όπως γράφει ρητά στο σχέδιο.
Είναι φανερό πως οι ιδέες του Τριανταφυλλίδη χαράζουν ορισμένα όρια, ανάμεσα στα οποία θα κινηθεί από δω κι εμπρός η ιδέα
της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης: από τη μία μεριά ιδεολογικοπολιτικά, με την απόρριψη των σασιαλιστικών αντιλήψεων, κι από την άλλη γλωσσικά, με την αποδοχή μιας γλώσσας που απέχει πολύ από την ψυχαρική ορθοδοξία.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι από τους τρεις της εκπαιδευτικής τριανδρίας, ο γλωσσαλόγος Τριανταφυλλίδης είναι εκείνος που θέλει εξαρχής να αποσπάσει το θέμα της εκπαίδευσης από την επικίνδυνη σύνδεση με το γλωσσικό ζήτημα. Σαν να είχε ήδη κατανοήσει από το 1909 ότι η γλωσική αντιπαράθεση, με τους έντονους κοινωνικούς και πολιτικούς συμβολισμούς της, θα συγκαλύψει κατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν το αληθινό ζητούμενο μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Και γι' αυτό επιχειρεί εγκαίρως να διακρίνει τα δύο πράγματα.
επιμέλεια: Παπαγεωργόπουλος Αντώνης

22 Μαρτίου 2008

Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων (γνωστός και ως ο αστρολάβος των Αντικυθήρων ή ο υπολογιστής των Αντικυθήρων) είναι ένα αρχαίο τέχνημα που πιστεύεται ότι ήταν ένας ωρολογιακός μηχανισμός. Ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο ανοικτά του Ελληνικού νησιού Αντικύθηρα μεταξύ των Κυθήρων και της Κρήτης. Χρονολογείται γύρω στο 150-100 π.Χ. Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1900 σε βάθος περίπου 40 μέτρων και πολλά αγάλματα και αντικείμενα ανασύρθηκαν από σπογγαλιείς και βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών. Στις 17 Μαΐου 1902 ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Στάης πρόσεξε ότι ένα από τα ευρήματα είχε ένα οδοντωτό τροχό ενσωματωμένο.
Ο μηχανισμός είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο σε ένα ξύλινο πλαίσιο και έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Πρόσφατες λειτουργικές ανακατασκευές της συσκευής υποστηρίζουν αυτήν την ανάλυση. Πλέον θεωρείται η περιπλοκότερη συσκευή του κόσμου, τουλάχιστον για 1.000 χρόνια μετά την κατασκευή του.
Ο εκλιπών καθηγητής Ντέρεκ ντε Σόλλα Πράις (Derek De Solla Price), ένας ιστορικός της επιστήμης που εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, δημοσίευσε ένα άρθρο για τον μηχανισμό αυτό στο περιοδικό Scientific American τον Ιούνιο του 1959 όταν ακόμα ο μηχανισμός δεν είχε μελετηθεί πλήρως. Το 1973 ή το 1974 δημοσίευσε επίσης μία ανάλυση βασισμένη σε σάρωση του μηχανισμού με ακτίνες γ που έκαναν Έλληνες αρχαιολόγοι. Υποστήριξε ότι η συσκευή εμπεριέχει ένα διαφορικό γρανάζι, το οποίο πιστευόταν μέχρι τότε ότι δεν είχε εφευρεθεί μέχρι τον 13ο μ.Χ. αιώνα, και ότι κατασκευάστηκε από έναν Έλληνα αστρονόμο, τον Γέμινο τον Ρόδιο. Τα συμπεράσματά του δεν έγιναν αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν το θεωρητικό υπόβαθρο αλλά όχι και την απαιτούμενη πρακτική τεχνολογία για μια τέτοια κατασκευή.
Η μελέτη του συνεχίζεται σήμερα από Έλληνες ειδικούς του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης και ειδικούς του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ σε μια διαπανεπιστημιακή και διατμηματική ομάδα. Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζεται από την τελευταία τεχνολογία, με τη βοήθεια μεγάλων εταιρειών, με πρωτοποριακά προγράμματα ψηφιακής απεικόνισης και ειδικό τομογράφο, ο οποίος κατασκευάστηκε ειδικά για την έρευνα του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι φέρει 37 οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Η λειτουργία του μηχανισμού κατέληγε σε 4 καντράν όπως τα σημερινά ρολόγια, με έναν ή περισσότερους δείκτες για το καθένα. Με τη βοήθεια του τομογράφου έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στους περιστρεφόμενους δίσκους οι οποίες αφενός αφορούσαν ονόματα αστρονομικών σωμάτων και αφετέρου οδηγίες χρήσης του. Ο μηχανισμός αυτός υπολόγιζε τη θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς και τη φάση της σελήνης στον ουρανό με ακρίβεια για πάνω από τέσσερα χρόνια.

15 Μαρτίου 2008

ΤΡΙΚΑΛΑ, Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ

ΤΡΙΚΑΛΑ : ΠΟΛΗ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ, ΟΜΟΡΦΗ, ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΗ

Με τους μεγάλους και ευθείς δρόμους, τις όμορφες πλατείες, τα άλση που περιβάλλουν την πόλη και τον παραπόταμο του Πηνειού, Ληθαίο, που διασχίζει την πόλη, τα Τρίκαλα αποκτούν ξεχωριστή ομορφιά και γραφικότητα.
Η πόλη των Τρικάλων, με πληθυσμό περίπου 70.000 κατοίκων, βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα της Θεσσαλικής πεδιάδας. Είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού.
Για την εμφάνιση του ονόματος Τρίκαλα υπάρχουν διάφορες θεωρίες.
Σύμφωνα με τις μυθολογικές παραδόσεις, η πόλη πήρε το όνομά της από τη νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού ή κατ' άλλους του Ασωπού ποταμού.Το πιθανότερο είναι ότι η ονομασία Τρίκαλα προέρχεται από την εξέλιξη αυτού του ονόματος, ενώ κατά μια άλλη άποψη το όνομα της πόλης προήλθε από χαρακτηρισμό της θεάς Αρτέμιδος (Τρίκαλος Αρτεμις), της οποίας ναός υπήρχε στην περιοχή.
Τα Τρίκαλα από την αρχαιότητα θεωρούνταν η πατρίδα του περίφημου ιατρού Ασκληπιού και έδρα του περιφημότερου Ασκληπιείου. Από τις αρχαιολογικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι η Τρίκκη ιδρύθηκε περίπου στα μέσα της 3ης χιλιετηρίδας π.Χ. Υπήρξε πρωτεύουσα βασιλείου στη μυκηναϊκή εποχή και της Εστιαιώτιδος στους ιστορικούς χρόνους. Σύμφωνα με τον Όμηρο, έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο με αρχηγούς τους γιους του Ασκληπιού, Μαχάωνα και Ποδαλείριο, που ήταν επίσης εξέχοντες ιατροί.
Μετά τους Περσικούς πολέμους η πόλη προσχώρησε στη θεσσαλική νομισματική ένωση με κέντρο τη Λάρισα. Το 343 π.Χ. κατελήφθη από το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β, ενώ το 168 π.Χ. την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι.
Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια η πόλη παρήκμασε και αργότερα λεηλατήθηκε πολλές φορές κατά τις επιδρομές των Γότθων (396 μ.Χ.), των Σλάβων (577 μ.Χ.), των Βουλγάρων (976-1025), των Νορμανδών (1081), των Καταλανών (1309-1311) και άλλων. Η απελευθέρωσή της έγινε στις 23 Αυγούστου 1881, ενώ στις 13 Απριλίου 1897, ύστερα από τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο, τα Τρίκαλα περιήλθαν και πάλι στην κατοχή των Τούρκων, για να ελευθερωθούν οριστικά στις 6 Μαΐου 1898.
Στις 19 Απριλίου 1941 κατελήφθησαν από το γερμανικό στρατό, για να ελευθερωθούν και πάλι στις 18 Οκτωβρίου 1944.
Τα Τρίκαλα χρωστούν κατά πολύ την ομορφιά τους στο γραφικό ποτάμι του Ληθαίου, που σύμφωνα με τη μυθολογία είναι ο ποταμός της Λήθης. Οι δύο όχθες του συνδέονται με πολλές γέφυρες με πιο όμορφη την κεντρική, που κατασκευάστηκε το 1886 στη Γαλλία.
Ξεχωριστή θέση στην πόλη έχει η παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι, η παλιά αρχοντογειτονιά των Τρικάλων.Τα παλιά βαρουσιώτικα σπίτια, χτισμένα μεταξύ 17ου και 19ου αι., είναι φτιαγμένα κυρίως με ξυλεία και καλαμωτές, σοβά ή πλίνθους στα διάκενα, σοβατισμένα και βαμμένα με διάφορα χρώματα.
Τα στενά, πλακόστρωτα σοκάκια προσδίδουν γραφικότητα στη συνοικία. Εδώ βρίσκονται οι περισσότερες και παλαιότερες εκκλησίες των Τρικάλων.
Το μεσαιωνικό φρούριο, βόρεια της πόλης, το οποίο υπέστη πολλές καταστροφές ανακαινίστηκε τον 6ο μ.Χ. αι. Μέσα στο φρούριο υπάρχει υπαίθριο θέατρο, στο οποίο γίνονται παραστάσεις και συναυλίες. Ανασκαφές έφεραν στο φως λείψανα πολύ παλαιότερα της κλασικής εποχής, Ρωμαϊκό Λουτρώνα του 3ου αι. μ.Χ. και ένα επιβλητικό ελληνιστικό κτίριο με θαυμάσια ψηφιδωτά δάπεδα της Ρωμαϊκής περιόδου.
Στα Τρίκαλα διατηρείται ως σήμερα ένα από τα ωραιότερα τεμένη που υπάρχουν στην Ελλάδα. Πρόκειται για το Τζαμί του Οσμάν Σαχ, που είναι γνωστό ως Κουρσούμ Τζαμί.
Το έχτισε ο μεγάλος αρχιτέκτονας Σινάν, ελληνικής καταγωγής, και είναι το μοναδικό έργο του που βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος.

ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ

11 Μαρτίου 2008

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ
To δημοτικό τραγούδι είναι η αυθεντικότερη και γνησιότερη έκφραση των αισθημάτων του λαού. Ό,τι πιο ευγενικό, πιο λεπτό, πιο ανθρώπινο περικλείεται με περισσή ενάργεια όποια κι αν είναι η αφορμή που το γέννησε: ο έρωτας, η ξενιτιά, ο θάνατος (μοιρολόγια), ιστορικό γεγονός, συμφορά ή καταστροφή (θρήνοι), παραδόσεις και θρύλοι (παραλογές) κ.λπ. Απηχούν την εθνική συνείδηση και χαρακτηρίζουν τη λαϊκή ψυχοσύνθεση και θυμοσοφία. Απαντούν σε πανελλήνιες και σε τοπικές μορφές (παραλλαγές). Αν και ανήκουν ως αντικείμενο στη λαογραφία, εντούτοις αποτελούν μνημεία του λόγου. Όπως σημειώνει ο Γιάννης Κορίδης που μας έδωσε με τον τίτλο «Τα ωραιότερα δημοτικά τραγούδια», μια πολύ καλή και αξιόλογη ανθολογία τους:«Η σημασία του Δημοτικού Τραγουδιού στην εξέλιξη της πολιτιστικής μας διαδρομής έπαιξε και παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό επηρέασε και διαμόρφωσε το λόγο μεγάλων Ευρωπαίων και δικών μας ποιητών. Είναι ό,τι το ωραιότερο διακρίνει την ελληνική ψυχή».Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Νικόλαος Γ. Πολίτης με λίγες γραμμές έχει δώσει τη σημασία και την αξία του δημοτικού τραγουδιού. «Καθόλου δε η δημοτική ποίησις είναι τελεσφορώτατον όργανον της εθνικής αγωγής εκτρέφουσα και συντηρούσα το εθνικόν φρόνημα, πας δ’ Έλλην πρέπει να γινώσκη και μελετά τουλάχιστον τα κράτιστα και κυριώτατα των δημωδών λογοτεχνημάτων, μη αρκούμενος εις όσα τυχόν εν τω καθ’ ημέραν βίον έχει αποκομίσει εκγτηςγπροφορικήςγπαραδόσεως».Ο μέγας ποιητής λαός εκφράζεται στα δημοτικά τραγούδια περίτεχνα και ουσιαστικά, αγγίζοντας κορφές και δημιουργώντας επιτεύγματα αξεπέραστα. Ένας ποιητής αναβλυστικός, γνήσιος εκφραστής των ελπίδων, των προσδοκιών, αλλά και των απογοητεύσεών του. Μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως η Άλωση της Πόλης, η πολιορκία και κατάληψη πόλεων, πρόσωπα ηρωικά, θρύλοι της κλεφτουριάς (τα περίφημα «κλέφτικα») περνάνε σ’ αυτά με λιτό και απέριττο τρόπο. Αλλά και η κοινωνική ζωή αποτυπώνεται σ’ αυτά με ενάργεια και φυσικότητα.
ΟΙ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΙ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΜΑΣΤΟΡΟΙ
Όταν ξεκινάει κάποιος για τα ξένα κάμνει το σταυρό του. Στο κατώφλι της εξώθυρας τοποθετείται ένα ποτήρι νερό και δίπλα φωτιά με θυμίαμα. Ο ξενιτεμένος περνάει από πάνω, αναποδογυρίζει το ποτήρι με το νερό για να πάει νερό το ταξίδι του και σβήνει την φωτιά για να σβήσει η λαύρα που καίει την καρδιά από τον χωρισμό. Παλαιότερα ο χωρισμός εγένετο εις τοποθεσία ανατολικώς του χωριού λεγομένη « Κλαψόδενδρον» όπου ξεπροβοδούσαν τον ταξιδιώτη οι συγγενείς και φίλοι. Ας σημειωθεί ότι η μετάβασης των ξενιτεμένων εγένετο με τα ζώα μέχρι των Τρικάλων μέσω Βιλλιάς (χωρίο πλησίον των Γρεβενών).Σήμερα η πρόοδος των συγκοινωνιακών μέσων κατήργησε το καραβάνι των μουλαριών και το λεωφορείο παραλαμβάνει τους ταξιδιευομένους από την πλατεία του χωριού των. Πάντως και σήμερα αυτοί που ξεπροβοδούν μετά το χωρισμό και το «καλή ώρα» σπάζουν καδιά ιδίως από κρανιά και τα τοποθετούν στο ανώφλι της πόρτα. Θέλουν να δείξουν με αυτό ότι ο ξενιτεμένος θα είναι υγιείς σαν την κρανιά ( η κρανία ως γνωστό είναι από τα πλέον μακρόβια δένδρα.) Ακόμη εκείνη την ημέρα δεν σκουπίζουν εις το σπίτι, αλλά συνήθως οι γυναίκες καταφεύγουν εις τα εξωκλήσια και ανάβουν τα καντήλια για να βοηθήσουν τα ¨βακούφια» τον ξενιτεμένο. Όταν με το καλό ξαναγυρίσει ο ξενιτεμένος εκείνος που θα τον πρωτοδεί θα τρέξει στο σπίτι του να πάρει τη συχαρίκια. Εάν πρόκειται για ξενιτεμένο πού έλειπε στο εξωτερικό ιδίως πολλά χρόνια οι πλησιέστεροι συγγενείς όταν θα παν να τον καλωσορίσουν θα του φέρουν ένα πιάτο λαγγίτες (τηγανιτές) με μία κανάτα κρασί
.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ
ΚΙΝΗΣΑΝ ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ ΤΑ ΖΑΓΟΡΙΑΝΑ
Κινήσαν τα καράβια τα ζαγοριανά κίνησε κι ό καλός μου να πάει στην ξενιτιάΟύτε γράμμα μου στέλνει, ούτε αντιλογιά.Μου στέλνει ένα μαντήλι δώδεκα φλουριά στην άκρη απ΄ το μαντήλι μόχι αντιλογιά.Θέλεις κόρη μ΄ παντρέψου, θέλεις καλογριά,θέλεις τα μαύρα βάλε και καρτέρα με.Εδώ στον τόπο πού ‘ρθα και παντρεύτηκαμαεστροπούλα πήρα και μπερδεύτηκα.Μαγεύει τα καράβια και δεν έρχονταιεμάγεψε και μένα και δεν έρχομαι.Κινώ να ‘ρθώ στο σπίτι χιόνια και βροχέςπάλι πίσω γυρίζω ήλιος ξαστεριά
ΓΕΡΑΣΑ ΜΑΝΑ Μ΄ ΓΕΡΑΣΑ
Γέρασα μάννα μ γέρασα κι άσπρισαν τα μαλλιά μου,και με φωνάζουν γέροντα και με φωνάζουν γέρο.Με γέρασαν τα βάσανα και οι πολλές οι πίκρες.Βουνά μ να μην χιονίσετε, κάμποι μην παχνιάστήτεόσου να πάω και να ρθώ και πίσω γυρίσωΒρίσκω τα χιόνια στα βουνά , τους κάμπους παχνιαμένουςβρίσκω και την αγάπη μου στα μαύρα φοριμένη.
ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ
Ξενιτεμένο μου πουλί κι παραπονεμένο η ξενιτιά σε χαίρεται κι ΄γω τον καημό σου.Τι να σου στείλω, αγάπη μου τι να σου προβοδίσω;Σου στέλνω μήλο σέπιτι κυδώνι μαραγκιάζεινα στείλω και το δάκρυ μου σ ΄να χρυσό μαντήλι το δάκρυ είναι καυτερό και καίει το μαντήλι.Για σήκω ξένη μ κι έλα δώ, έλα στην φαμιλιά σου Σε καρτερούν τα αδέλφια σου σε καρτερεί η μαμά σουσε καρτερεί η γυναίκα σου με τα βριμένα μάτια.
ΟΛΑ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ

Όλα τα δέντρα της αυγής δροσιά είναι γεμισμένα έτσι είναι τα ματάκια μου όλο δάκρυα γεμάτα.Θέλω να τα καταραστώ τα τρία βιλαέτια την Πόλη και την Μπουγδανιά και την Βλαχιά τα τρία.Της Πόλης τα κρασοπουλιά φωτιά για να τα κάψεικαι της Βλαχιάς τις όμορφες πανούκλα να τις μάσει που ξεγερδίζουν τα παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςξεγέρδισαν τον άνδρα μου δεν θέλει να με ξέρει.
ΦΕΓΓΑΡΙ
Φεγγάρι μου ολόλαμπρο τριγύρω κυκλωμένο τριγύρω κυκλωμένο φέξε μου να ρθώ.Αυτού ψηλά που περπατείς και χαμηλά λογιάζεις μόν’ και μοναχός φέξε μου να ρθώ και χαμηλά λογιάζεις μόν’ και μόναχος.Μην είδες μην αλόγιασες τον αγαπητικό μουΜόν’ και μόναχος τον αγαπητικό μου φέξε μου να ρθώ.Σε τι ταβέρνα βρίσκεται σε τι σουμπέτι πίνειμόν’ και μόναχος σε τι σουμπέτι πίνει φέξε μου να ρθώ.Τίνος ματάκια τον κοιτούν και τα δικά μου κλαίγουν μόν’ κα μόναχος και τα δικά μου καίγουν φέξε μου για να ‘ρθώ.Τίνος χεράκια τον κερνούν και τα δικά μου στέκουν μόν’ και μόναχος και τα δικά μου στέκουν φέξε μου να ρθώ.Τίνος χείλη κουβεντιάζουν και τα δικά μου σκάζουν
.
Η ΞΕΝΙΤΙΑ
Η ξενιτιά κι ο χωρισμός, η πίκρα η αγάπη τα τέσσερα ζυγίστηκαν να ιδούν το ποιο βαραίνει.Της ξενιτιάς βαρύτερο ν απ’ όλα τα γκιντέρια Χωρίζονται οι μάνες απ’ τα παιδιά και η γης ανατρομάζειχωρίζουν αδέλφια καρδιακά και δέντρα ξεριζώνουνΧωρίζουν τα αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.Στον τόπο που χωρίζονται χορτάρι δεν φυτρώνει

ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο μωρέ ξένε μου και παραπονεμένο Η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου μωρέ ξένε μου κι εγώ έχω τον καημό σου Τι να σου στείλω ξένε μου αυτού στα ξένε που 'σαι μωρέ ξένε μου αυτού στα ξένε που 'σαι Σου στέλνω μήλο σέπεται κυδώνι μαραγκιάζει μωρέ ξένε μου κυδώνι μαραγκιάζει Σου στέλνω και το δάκρυ μου σ ένα σφιχτό μαντήλι μωρέ ξένε μου σ ένα σφιχτό μαντήλι
ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΣ
Για δεστε τον αμάραντο σε τι γκρεμνά φυτρώνει!Τον τρων' τα λάφια και ψοφούν, τ' αρκούδια και μερώνουν.Νάχε τον φάει κι η μάνα μου να μη 'χε κάμει εμένα!Κι αν μ' έκαμε τι μ' ήθελε κι αν μ' έχει τι με θέλειπου 'γω στα ξένα περπατώ, στα ξένα παραδέρνω,τον ύπνο δεν εχόρτασα, τις νύχτες δε κοιμάμαι,το χέρι μου προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμακαι στο προσκεφαλάκι μου, κορίτσι αγκαλιασμένο.-Μη με μαλώνεις βρε πουλί και βρε καλό πουλάκιεγώ τρεις μήνες θαμαι δω κι απ' ύστερα θα φύγω.Το Μάη και τον Θεριστή κι ούλο τον Αλωνάρηκι ύστερα φεύγω βρε πουλί, στο τόπο μου πηγαίνωκι έλα και συ στον τόπο μου, να δεις τους εδικούς μου,πως δέχουνται, πως χαίρουνται τα ξένα τα πουλάκια.


ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ

6 Μαρτίου 2008

Ο Δ.ΓΛΗΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Με τη Γερμανική Κατοχή ο Δ. Γληνός, μαζί με άλλους συντρόφους, από το Σεπτέμβρη του 1941 μπαίνει επικεφαλής του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), που μόλις είχε ιδρυθεί και γράφει την περίφημη διακήρυξη «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Είναι ένα σάλπισμα αντίστασης προς τον ελληνικό λαό γραμμένο φλογερά απ' την ψυχή του Δάσκαλου-Αγωνιστή:
«...Είναι ανάγκη όλοι μας να χωνέψουμε βαθιά, να μετατρέψουμε σε πίστη μας και σε οδηγό της δράσης μας μερικά βασικά νοήματα, που είναι απαραίτητα ο καθένας μας να τα γράψει με πύρινα γράμματα στην ψυχή του... Και πρώτα πρώτα πρέπει να νοιώσουμε, πως η λευτεριά είναι το υπέρτατο αγαθό και για τον καθένα και για όλους. Μα η λευτεριά είναι κάτι ζωντανό, ένα κομμάτι και μια προϋπόθεση της ζωής μας, που κάθε στιγμή πρέπει να την καταχτούμε, ν' αγωνιζόμαστε γι' αυτήν, όπως αγωνιζόμαστε για τη συντήρηση της ζωής μας. Γιατί τώρα νοιώσαμε για καλά όλοι οι ΄Ελληνες πως δεν υπάρχει και ζωή χωρίς λευτεριά. Μας δίδαξε αυτό η πείνα, μας το δίδαξαν οι νεκροί, τα ζωντανά κουφάρια που κυλιούνται στους δρόμους, τ' αποσκελετωμένα κορμιά και τα πεινασμένα μάτια των παιδιών μας.
΄Επειτα πρέπει να νοιώσουμε, πως η λευτεριά δεν χαρίζεται, παρά καταχτιέται με τον αγώνα. Λευτεριά χαρισμένη είναι μια καμουφλαρισμένη σκλαβιά...
Δεν υπάρχει πια δικαιολογία και πρόφαση για κανένα ΄Ελληνα να μείνει αργός, να σταυρώνει τα χέρια του να περιμένει μοιρολατρικά την εξέλιξη, να σκύβει το κεφάλι του μπροστά στην τυραννία και την προδοσία, να περιμένει από αλλού τη σωτηρία. Ο θάνατος κρούει τις πόρτες όλων μας. Η σκλαβιά, η πείνα, η αρρώστεια, ο ηθικός εξαναγκασμός, η εξαθλίωση είναι πια μέσα στο σπίτι του καθενός μας. μην ελπίζεις να ξεφύγεις, ό,τι κι αν σοφιστείς. Ο χειρότερος εχθρός σου ειν' η δειλία και η μοιρολατρία. Ο καλύτερος φίλος σου η ενεργητική συμμετοχή στον αγώνα.
Θα μείνεις λοιπόν αργός; Δούλεψε. Αγωνίσου. Πάλεψε. Σε περιμένει η νίκη, η λευτεριά, η ευτυχισμένη ζωή, η ευτυχία. Από τα βάθη μιας τρισχιλιόχρονης ιστορίας σε ατενίζουν οι πρόγονοί σου, οι ήρωες και οι μάρτυρες. Οι αγωνιστές του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, οι αγωνιστές του 21, οι ήρωες των Αλβανικών βουνών. Μην ντροπιάσεις την ιστορία σου και μην προδώσεις τον εαυτό σου. Γίνου και συ ένας αγωνιστής της λευτεριάς μαζί μ' όλα τ' αδέρφια σου. Εμπρός! όλοι οι έλληνες, όλοι οι ζωντανοί άνθρωποι τούτης της γης, ενταχθείτε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο».
Ο Δ. Γληνός μέχρι το θάνατό του συμμετείχε ενεργητικά στην αναδιοργάνωση του ΚΚΕ. Έγινε μέλος της Γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου και πρωτοστάτησε στην ένωση των δημοκρατικών δυνάμεων ενάντια στη φασιστική σκλαβιά για λεύτερη και ανεξάρτητη πατρίδα. Το ΕΑΜ το Νοέμβρη του 1943 συγκροτεί την Προσωρινή του Κυβέρνηση και τον προορίζει για επικεφαλής της. ΄Όμως στις 26 του Δεκέμβρη άφησε την τελευταία του πνοή σε μια κλινική των Αθηνών έπειτα από εγχείρηση, με την πολύτιμη τη Λευτεριά στο στόμα του, που τόσο μόχθησε για να' ρθει.
Γράφει ο Κ. Βάρναλης:
«Τόσο ακλόνητα πίστευε στην Απελευθέρωση τούτη, ώστε την ώρα που ψυχορραγούσε, πάνω στον πιο έντονο παροξυσμό του πυρετού του, ανατιναζόταν από το μαξιλάρι του και ξεφώνιζε:
• Νικάμε! Νικάμε!

4 Μαρτίου 2008

ΕΝΑΣ ΑΤΑΦΟΣ ΝΕΚΡΟΣ (1925 Δ.ΓΛΗΝΟΣ)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ «ΕΝΑΣ ΑΤΑΦΟΣ ΝΕΚΡΟΣ»
«Τι έπραξεν εν συνόλω η παιδεία απέναντι των δεδομένων τούτων; Τον μεν λαόν τον πολύν, τον εργάτην της γης, τον κτηνοτρόφον, τον χειρώνακτα, τον τεχνίτην, το ομολογούν όλοι ομοφώνως, τον άφησεν εις το σκότος, εις την πρόληψην, εις την αμάθειαν. Του ενίσχυσε την περιφρόνησιν της γης, δεν τον εβοήθησε να προαχθή εις τας τέχνας, του ενίσχυσε την τάσιν προς την εύκολον ανάδειξιν και το ταχύ κέρδος, δηλαδή προς τον μεταπρατισμόν και τον έστειλεν εις την Αμερικήν. ΄Η τον άφησεν εδώ ταπεινωμένον, γυμνητεύοντα, καλλιεργούντα πρωτογόνως, κτηνοτροφούντα πρωτογόνως, προτιμώντα την γητειά, δια να θεραπεύση τα ζώα του από το φως της επιστήμης. Γλώσσαν δεν του έδωκε, πραγματικάς δεξιότητας δεν του εκαλλιέργησε, χρησίμους γνώσεις δεν του μετέδωκε. Του παρέσχεν όμως την ευκολίαν να υπάγη εις το ελληνικόν σχολείον και να μάθη ότι ο παρακείμενος του άγω είναι αγήσχα... Μάτια ελληνικά, μάτια έξυπνα και ακτινοβόλα, οσάκις σας αντικρύζω μέσα εις την τάξιν σχολείου υποδουλωμένα εις το άγονον αυτό κυνήγημα, πόσον σας συμπονώ, ω αθώα θύματα της εκπαιδευτικής μας λεξιμανίας!... Δεν θέλω να ρίψω το βλέμμα εις εικόνας θλιβεράς, δεν θέλω να ψάλω ιερεμιάδας. Όλοι τα γνωρίζετε, όλοι τα αισθάνεσθε, όλοι τα βλέπετε, όλοι τα εζήσατε τα θλιβερά πράγματα. Όλοι το εγνωρίσατε το σχολείον φυλακήν και το σχολείον υπνωτήριον, το σχολείον των λόγων, των γραμματικών τύπων και των κενών φράσεων, το σχολείον το σκοτεινόν εσωτερικώς και εξωτερικώς, το σχολείον του ευρώτος και του ψυχικού αποπνιγμού, το σχολείον οδοστρωτήρα και προκρούστην των ψυχών, το σχολείον το αφρονημάτιστον, το σχολείον που δίδει «χαρτιά» και τίποτε άλλο, το σχολείον το περιφρονούμενον από μαθητάς, από γονείς, από κοινωνίαν και πολιτείαν. Όλοι εγνωρίσατε το περιφρονητικόν μειδίαμα και την προσωνυμίαν «δάσκαλος» σημαίνουσαν τον φορέα πάσης πνευματικής μικρότητος, κοινωνικής πενιχρότητος και ατέλειας».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ 1925